Zwartsel

In deze Zuid-Hollandse stal werd tot aan de Tweede Wereldoorlog 's zomers gewoond. De wanden zijn gewit, de binnenzijde van de schouw en de plint zijn voorzien van zwartsel. De boezembalk van de schouw is van rode oker. Foto: Bureau Helsdingen

Stallen van boerderijen in het Groene Hart werden vroeger ieder jaar gewit. Naast gewone witte kalkverf werd de stal ook vaak versierd door gekleurde kalkverven te gebruiken. Welke kleuren men gebruikte en waarop toepaste verschilde per regio, maar ook per boerderij.

Om gekleurde witkalk te krijgen kon er eenvoudig wat pigment aan de witte kalk of kalkcaseïne toegevoegd worden. Even goed roeren en klaar. Zwartsel wordt veel toegepast als een zwarte plint op een verder gewitte wand, zowel in het exterieur als in het interieur van de stal. Ook komt dit voor aan de binnenkant van eenvoudige schouwen. Voor het kleuren van zwarte kalkverf kan men het beste oxide zwart gebruiken. Roetzwart is namelijk vettig en lost daardoor niet goed op in water. Voor zwarte plinten werd ook vaak een teerproduct gebruikt.

Dikke pakketten witkalk willen nog wel eens als harde scherpe schollen van de muur afbreken. Dit gebeurt meestal op de gekleurde lagen en dan vooral bij donkere lagen blauwsel en zwartsel. De hechting op een gekleurde laag is dus slechter dan op een witte laag. Dit komt doordat deze lagen een lager percentage bindmiddel bevatten en daardoor een slechter hechten.

Verder lezen

• Het boek ''Kleur op boerderijen''
• 1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik
• 2.0 Stel het nadenken over kleuren niet uit tot de schilder komt
• 3.0 Traditionele verf
• 4.0 Kalkverf en andere waterachtige verven
  • 4.1 Witten
  • 4.2 Gekleurde kalkverven
    • Rooisel
    • Geelsel
    • Zwartsel
    • Blauwsel
• 5.0 Teer, teerproducten en teervervangers
• 6.0 Kleurgebruik op boerderijen
• 7.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik op het exterieur
• 8.0 Regionale verschillen in kleurgebruik in het Groene Hart
• 9.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik in het interieur
• 10.0 Verkleuren van verf
• 11.0 De kleurkeuze
• 12.0 Kleur, monumenten en welstand
• 13.0 Kleurnummers

Bron

Deze tekst is gebaseerd op:

• Ineke de Visser, Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:

• M. de Keijzer en P. Keune, Pigmenten en bindmiddelen (Amsterdam, 2001)
• L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., Schilder- en Verfkunst (’s-Gravenhage, z.j.)
• H.J. Zantkuyl, Bouwen in Amsterdam (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)