Es

(ook wel: akker, enk, es, kouter, veld)

Es ten noorden van Anloo

Europese verspreidingsgebied van de veldnaam es

Hooggelegen open akkercomplex dat wordt gebruikt door verschillende boeren. Essen komen vooral voor op de schrale zandgronden van Noordwest Europa.

Context

Tijdens de middeleeuwen ontstonden in grote delen van Europa grote open akkercomplexen rondom de nederzettingen. Vaak ging het hierbij om akkercomplexen met een open landschap en een klein verkavelingspatroon. Ook was er vaak gemengd grondbezit en een gebruikswijze die deels collectief, deels individueel van karakter was. In Nederland heeft dit type akkercomplex verschillende namen. We spreken van essen (Drenthe, Overijssel), geesten (Friesland, Hollandse duinstreek, omgeving Bergen op Zoom), engen (Gelderland, Utrecht), akkers (Noord-Brabant) en velden (Limburg). In Vlaanderen worden de open akkercomplexen ook wel velden of kouters genoemd., en in Westfalen en Nedersaksen Esch. De akkercomplexen waren zeer bepalend voor het historische cultuurlandschap van Noordwest Europa. Ze vormden de spil van de agrarische bedrijfsvoering. Hoewel de akkercomplexen zich pas in de middeleeuwen ontwikkelden waren de gebieden waar deze liggen al veel langer bewoond. Zo zijn het vaak vindplaatsen voor grafvelden en prehistorische nederzettingen.

Kenmerken

Het belangrijkste gebruiksdoel van de es is de teelt van akkerbouwgewassen. Hoewel het wel kan voorkomen dat de es werd gebruikt voor beweiding of houtteelt is dit altijd onderschikt aan de akkerbouw-functie. De es heeft altijd de omvang van meerder percelen, en wordt door meerdere boeren gebruikt. Wanneer een bouwland maar uit een perceel bestaat dan hebben we het niet over een es, maar over één bouwlandkamp. Een ander belangrijk kenmerk is dat essen normaliter geen duidelijk zichtbare perceelsgrenzen hebben als houtwallen, boomsingels of hekken. De percelen werden onderling gescheiden door middel van grensvoren, smalle grasstroken en grenskeien. Dit resulteert in een open landschap.

Bron:

Spek, Theo. Het Drentse esdorpenlandschap: een historisch-geografische studie. Uitgeverij Matrijs.