Roede: verschil tussen versies
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | + | Veel authentieke (schuif)venster zijn voorzien van roeden. Met een roede kunnen kleine glasruiten in een groter raam geplaatst worden. Een roede is meestal van hout maar kan ook van ijzer zijn. Roeden zijn de kwetsbarste onderdelen van een venster. | |
| − | === | + | |
| − | Roeden werden in raamkozijnen aangebracht om zoveel mogelijk licht binnen te halen. De productie van [[glas]] is door de loop der tijd sterk veranderd. In de | + | Door de loop der tijd gaat de kwaliteit van de roeden achteruit. Ze kunnen gaan rotten en zullen dan (geheel) vervangen moeten worden. |
| − | + | ||
| + | ===[[Glas]]=== | ||
| + | Roeden werden in raamkozijnen aangebracht om zoveel mogelijk licht binnen te halen. De productie van [[glas]] is door de loop der tijd sterk veranderd. In de middeleeuwen was glas erg kostbaar. Ook kon men alleen maar kleine ruitvormige glazen maken. Daar komt ook de naam ruit voor een glasvlak vandaan. Glas werd toen met behulp van lood in de kozijnen geplaats. Na verloop van tijd werd de productie van glas verbeterd. men kon toen ook rechthoekkige stukken glas maken, die men ruiten bleef noemen. Deze waren nog steeds vrij klein en daarom gebruikte men roeden om in het raam of kozijn meerdere ruiten te kunnen plaatsen. Doordat het glas in steeds grotere maten geproducerd kon worden kregen raamkozijnen steeds minder roeden. Zo hebben schuifvensters uit het begin van de 18de eeuw soms wel 35 (5x(7+3))ruiten. In het midden van de 19de eeuw hebben schuifvensters 6 (2x(2+1))ruiten. De jongste schuiframen hebben maar twee ruiten en dus geen roeden meer. | ||
| + | |||
| + | Vroeger vond men die kleine ruiten maar armoedig staan. Hierdoor werden schuiframen vaak aangepast. Soms werd het hele raam vervangen door één met minder roeden. Soms zaagde men de roeden simpelweg af en plaatse een grotere ruit terug. De afgezaagde roede had kopshout op een kwetsbare plek dit had na verloop van tijd vaak inrotting van het hout tot gevolg. | ||
| + | |||
| + | ===Verhoudingen=== | ||
De roedenverdeling is nooit vierkant geweest maar altijd rechthoekig. Een goed oppervlak tussen de roeden bestaat uit de verhouding: breedte= 1, hoogte= √2. Of de hoek van de diagonaal bevindt zich tussen de 50° en 58°. | De roedenverdeling is nooit vierkant geweest maar altijd rechthoekig. Een goed oppervlak tussen de roeden bestaat uit de verhouding: breedte= 1, hoogte= √2. Of de hoek van de diagonaal bevindt zich tussen de 50° en 58°. | ||
Een roede bevat twee [[sponning|sponningen]] om de twee glasvlakken in te klemmen. Roeden zijn zeer slank gedimensioneerd, de sponning en het middelste gedeelte zijn alle drie even breed in aanzicht. Het glas wordt in de sponning op zijn plek gehouden door [[stopverf]]. Een roede heeft over het algemeen een afmeting van 3x8mm (twee sponningen en een middengedeelte (de "tong"). | Een roede bevat twee [[sponning|sponningen]] om de twee glasvlakken in te klemmen. Roeden zijn zeer slank gedimensioneerd, de sponning en het middelste gedeelte zijn alle drie even breed in aanzicht. Het glas wordt in de sponning op zijn plek gehouden door [[stopverf]]. Een roede heeft over het algemeen een afmeting van 3x8mm (twee sponningen en een middengedeelte (de "tong"). | ||
Versie van 5 jun 2012 08:58
Veel authentieke (schuif)venster zijn voorzien van roeden. Met een roede kunnen kleine glasruiten in een groter raam geplaatst worden. Een roede is meestal van hout maar kan ook van ijzer zijn. Roeden zijn de kwetsbarste onderdelen van een venster.
Door de loop der tijd gaat de kwaliteit van de roeden achteruit. Ze kunnen gaan rotten en zullen dan (geheel) vervangen moeten worden.
Glas
Roeden werden in raamkozijnen aangebracht om zoveel mogelijk licht binnen te halen. De productie van glas is door de loop der tijd sterk veranderd. In de middeleeuwen was glas erg kostbaar. Ook kon men alleen maar kleine ruitvormige glazen maken. Daar komt ook de naam ruit voor een glasvlak vandaan. Glas werd toen met behulp van lood in de kozijnen geplaats. Na verloop van tijd werd de productie van glas verbeterd. men kon toen ook rechthoekkige stukken glas maken, die men ruiten bleef noemen. Deze waren nog steeds vrij klein en daarom gebruikte men roeden om in het raam of kozijn meerdere ruiten te kunnen plaatsen. Doordat het glas in steeds grotere maten geproducerd kon worden kregen raamkozijnen steeds minder roeden. Zo hebben schuifvensters uit het begin van de 18de eeuw soms wel 35 (5x(7+3))ruiten. In het midden van de 19de eeuw hebben schuifvensters 6 (2x(2+1))ruiten. De jongste schuiframen hebben maar twee ruiten en dus geen roeden meer.
Vroeger vond men die kleine ruiten maar armoedig staan. Hierdoor werden schuiframen vaak aangepast. Soms werd het hele raam vervangen door één met minder roeden. Soms zaagde men de roeden simpelweg af en plaatse een grotere ruit terug. De afgezaagde roede had kopshout op een kwetsbare plek dit had na verloop van tijd vaak inrotting van het hout tot gevolg.
Verhoudingen
De roedenverdeling is nooit vierkant geweest maar altijd rechthoekig. Een goed oppervlak tussen de roeden bestaat uit de verhouding: breedte= 1, hoogte= √2. Of de hoek van de diagonaal bevindt zich tussen de 50° en 58°. Een roede bevat twee sponningen om de twee glasvlakken in te klemmen. Roeden zijn zeer slank gedimensioneerd, de sponning en het middelste gedeelte zijn alle drie even breed in aanzicht. Het glas wordt in de sponning op zijn plek gehouden door stopverf. Een roede heeft over het algemeen een afmeting van 3x8mm (twee sponningen en een middengedeelte (de "tong").
Vocht problemen
Doordat roeden van oudsher zijn voorzien van stopverf zijn ze onderhoudsgevoelig. Stopverf hardt over een lange periode volledig uit en er ontstaan op een gegeven moment dan ook krimpscheuren en kan ook (gedeeltelijk) losgetrokken worden van het glas. Het (regen)water loopt via het glas tussen het glas en de stopverf door, of dringt door krimpscheuren de stopverf in. De onderliggende houten sponning wordt nat en maar weinig geventileerd. Op deze manier ontstaat houtrot en het zal niet lang duren voordat de verf op de roede gaat bladeren. Het kwaad is dan al geschied en de roede moet (gedeeltelijk) vervangen worden.
Herstellen van roeden
Het gedeeltelijk vervangen van een roede kan door middel van aanscherven van een gehele roede of het uitbeitelen/frezen van een onderdeel van de roede. Het slechte gedeelte van het hout wordt tot in het goede gedeelte van het hout weggehaald. Het hout dat het slechte hout vervangt moet dezelfde afmeting en profilering hebben als het bestaande hout. Ook moet de nieuwe houtsoort overeenkomen met het bestaande werk. Het nieuwe hout moet schuin aangelast worden, zo dat vocht wat eventueel toch binnendringt, afgevoerd wordt naar buiten.
Bron
Deze tekst is gebaseerd op:
- Monumentenwacht Inspectiehandboek 1, 1.4, p.50
- Lennert Vrij Boerenerven op het landgoed Twickel p.94-96
Verder lezen
- Monumentenwacht Inspectiehandboek 1 1.4, p.50
- Extern artikel (link naar andere website) met verduidelijkende tekst over de link.
