Gevelreiniging

Gevels kunnen op veel manieren ontsierd raken door vervuiling. Door vandalen kan er graffiti worden aangebracht op de gevel, maar ook door het eeuwenlang tegen de gevel slaan van regenwater kan vervuiling veroorzaken. Hoe vervuiling kan worden voorkomen en wat te doen bij vervuiling wordt in dit artikel besproken.

Oorzaken van vervuiling

Mogelijke vervuilingen op monumenten zijn: aantasting door het milieu en de milieuvervuiling; door ouderdom van de materialen; door baldadigheid (graffiti aanbrengen); door bescherming van de steen zelf.

Herkennen van oorzaken

Enkele natuursteen soorten verkleuren door vocht of juist door droogte. Poreuze bakstenen worden donkerder en meer grijs door vuil uit de lucht en in regenwater of door opspattend water. Op gebouwen kan op verschillende manieren graffiti worden aangebracht, hierbij moet er gedacht worden aan zowel verf als aan ingekerfde teksten en afbeeldingen. Ook kan het zijn dat de natuursteen een korst vormt om zichzelf te beschermen. Oorzaken van de schade kunnen sterk afhankelijk zijn van de soort ondergrond. Ook het verwijderen van deze schade moet dus behoedzaam gebeuren. Het is belangrijk dat een expert wordt betrokken bij het gehele proces van constatering van de schade tot het eventuele herstel van de gevel.

Mogelijke gevolgen schade van reinigen

Bij het reinigen van gevels uitgevoerd in zowel baksteen als natuursteen, moet gelet worden op het voorkomen van de volgende directe schades:

• oppervlakte beschadiging
• aanbrengen van een hobbelige structuur
• het vernielen van voegen
• het verdwijnen van detailleringen
• het ontstaan van vlekken.

Ook zijn er indirecte schades mogelijk als gevolg op de directe schades:

• vocht dringt binnen door het verwijderen van de waterwerende oppervlakte huid waardoor vorstschade mogelijk wordt
• zouten kunnen geactiveerd worden door het toenemen van vocht en voor schade zorgen aan de buitenkant maar ook aan de binnenzijde
• door het vochtiger worden van de gevel kan de binnenafwerking van de gevel loslaten of gaan schimmelen/rotten
• door een hobbeligere oppervlakte structuur hechten mossen en algen zich beter aan de baksteen, ook door de toegenomen vochtigheid van de steen zijn er meer voedingsbronnen aanwezig;
• door oververzadiging van de gevel met vocht kunnen onder andere houten vensters gaan rotten
• door toepassing van milieuonvriendelijke reinigingsmiddelen wordt het milieu vervuild.

Vervuilers

De volgende boosdoeners worden toegelicht.

Vocht

Vocht is de grootste boosdoener voor (verkeerd) gereinigde gevels.

Graffiti

Graffiti is een speciale vorm van gevel bevuiling. Het wordt kwaadwillend aangebracht en naast esthetische schade veroorzaakt het ook indirecte esthetische en fysieke schade aan het monument. Deze laatste soorten schades ontstaan door het onjuist uitvoeren en het gebruik van verkeerde reinigingsmaterialen. Elke ondergrond vraagt, evenals bij op andere wijzen vervuilde gevels, een andere specifieke aanpak. Zorg voor goede en professionele adviezen!

Voorkomen is beter dan genezen

Het is beter om gevels te beschermen tegen vuil en graffiti dan om het te verwijderen. Dit kan voor wat betreft vuil gebeuren door het beschermen van tere objecten met glasdaken of -wanden, maar ook door goed onderhoud. Dit geldt voor zowel voegen, als bestrating en hemelwaterafvoeren. Zolang alles goed blijft functioneren heeft vuil minder kans. Hydrofoberen van gevels is niet aan te raden. Er komt een zichtbare laag op de gevel die storend is en bovendien kan er geen vocht in de gevel komen, maar vocht wat er inzit kan er ook niet meer uit! Neem hiervoor altijd contact op met de Rijksdienst voor het Cultureelerfgoed en raadpleeg professionele adviseurs! Voor graffiti is het belangrijk dat kwaadwillende mensen niet de kans krijgen om bij de gevel te komen. Dit kan in sommige gevallen worden bereikt door het afsluiten van het terrein of het aanbrengen van beplanting. Pas hierbij wel op dat de beplanting juist ook weer niet de gevel onvoldoende laat ventileren (zie het artikel over Vocht en zouten in metselwerk). Goed ontmoedigingsbeleid van de gemeente of de beheerder/eigenaar is ook een goed werkend beschermingsmiddel. Dit kan gedaan worden door strengere controles door politie, of door het snel verwijderen van graffiti. (Binnen 24 uur, hierdoor gaat de lol eraf en bovendien is het in deze periode ook nog relatief gemakkelijk te verwijderen dan in de periode daarna.) Verder is een anti-graffitisysteem aan te brengen. Echter deze systemen kunnen ook schade aanbrengen aan de gevel. De gevel kan de mogelijkheid tot ademen kwijt raken. Maar het is ook mogelijk dat de aangebrachte laag een waas of een glimmende laag op de gevel veroorzaakt. Tegenwoordig zijn er ook zelfopofferende systemen in omloop die onzichtbaar aangebracht kunnen worden. De materiaal- en aanbrengkosten zijn vrij laag, maar moeten wel zeer regelmatig aangebracht worden, waardoor het toch weer vrij prijzig kan worden.

Bronnen

• Monumentenwacht Inspectiehandboek 1.2
• Brochure techniek, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 1, Hydrofoberen van gevels
• Brochure techniek, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 17, Het reinigen van gevels
• Brochure techniek, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 39, Graffiti op monumenten

Verder lezen

• Gevel
• Gevelisolatie
• Gevelsteen
• Gevelbekleding