Brontekst bekijken van Spaansgroen

[[Bestand:23.jpg|thumb|right|De bereiding van Spaansgroen gemengd met loodwit. Spaansgroen is een merkwaardig pigment met glinsterende blauwgroene korrels. Foto: Bureau Helsdingen]]
[[Bestand: Spaans_groen.jpg|thumb|right|Kleurmonster van Spaansgroen op hout. Links is Spaansgroen gemengd in lijnolie. Rechts is Spaans groen gemengd in standolie.
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
Foto: Frits van der Gronde]]
[[Bestand:51.jpg|thumb|right|Het pallet van de 17<sup>de</sup> eeuw. Het dure Spaansgroen is binnen dit pallet een opvallende kleur. Foto: Frits van der Gronde]]
Elke verf heeft twee belangrijke bestanddelen; het [[pigment]] en het [[bindmiddel]]. Een pigment is een poedervormige stof die kleur geeft aan de verf. Het bindmiddel zorgt ervoor dat de pigmentdeeltjes aan elkaar en aan de ondergrond hechten.

===Historisch kleurgebruik===
Bij een [[restauratie-ethiek|goede restauratie]] is een op de historie gebaseerde kleurkeuze belangrijk. Om het [[historisch kleurgebruik]] te begrijpen, is kennis over de belangrijkste historische pigmenten nodig. 
Een voorbeeld hiervan zijn [[groene pigmenten]]. Spaansgroen is zo’n groen pigment. Groene aarde is niet geschikt in olieverf, het werd wel toegepast in kalkverf. Spaansgroen was dus als enige groenige pigment geschikt voor het schilderen van houtwerk met olieverf. Dit was echter alleen voor de rijken betaalbaar. Spaansgroen is giftig en wordt gemaakt door koperplaten in wijnresten te leggen. Wat giftig is voor mensen, is ook niet gezond voor allerlei houtaantasters en dus goed voor het behoud van het hout. Spaansgroen is een bizar en lastig te verwerken pigment. Het bestaat uit blauwgroene glinsterende korrels. De korrels zijn hard en grof en laten zich niet mooi verdelen in het bindmiddel. Hierdoor blijven de pigmentkorrels meestal met het blote oog zichtbaar in de verf. Het is een wat vreemde onregelmatig dekkende glinsterende verf, die merkwaardig genoeg met [[loodwit]] vermengd, zachtblauw wordt. 
Naast Spaansgroen waren er nog meer giftige koperverbindingen in gebruik. Het blauwgroene Friesgroen en het mooie Schweinfürtergroen. Dit is een zeer giftig koper-arsenicumhoudend pigment. Een echt gifgroen pigment dus.

===[[Kleurnummers]]===
Met een bepaald pigment kan men een bepaalde kleur maken. Hoe die kleur precies uitpakt is onder andere afhankelijk van het gebruikte bindmiddel, de mengverhouding, de ondergrond en de lichtinval. Daarnaast zijn historische pigmenten vaak natuurlijke stoffen en dus nooit constant van kwaliteit en kleur. Ook zorgen verwering en vervuiling voor het veranderen van de kleuren. De genoemde kleurnummers zijn daarom slechts een indicatie!

Verder kunnen foto’s en  beeldschermen  onderling sterk verschillen in de weergave van een kleur (dit is goed te zien in een tv-winkel). Ook zijn kleuren in een boek of een folder onbetrouwbaar. Alleen een echte verfwaaier geeft een betrouwbare weergave van een kleur. 

Tot slot komen de namen die verffabrikanten aan bepaalde kleuren geven lang niet altijd overeen met de kleuren die verkregen worden als de genoemde pigmenten in olie worden aangemaakt. 

De bovenstaande kanttekeningen in acht nemend volgen hieronder toch hier enkele kleurnummers ter indicatie, omdat dit de enige betrouwbare manier is om weer te geven hoe een kleur eruitziet.

====Spaansgroen 1 (lijnolie)====
[[ACC]] code: -

[[NCS]] code: -

[[RAL]] code: 4352 B

====Spaansgroen 2 (standolie)====
ACC code: N9.32.20

NCS code: 5308 B

RAL code: 6004

===Verder lezen===
* [[Het boek ''Kleur op boerderijen'']]
* [[1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik]]
* [[2.0 Stel het nadenken over kleuren niet uit tot de schilder komt]]
* [[3.0 Traditionele verf]]
** [[3.1 Bindmiddelen]]
** [[3.2 Ondergronden]]
** [[3.3 Pigmenten]]
***[[Natuurlijke pigmenten]]
***[[Witte pigmenten]]
****[[Loodwit]]
***[[Oker pigmenten]]
****[[Gele oker]]
****[[Rode oker]]
***[[IJzeroxide pigmenten]]
****[[Paarse dodekop]]
***[[Gele pigmenten]]
***[[Rode pigmenten]]
****[[Kraplak]]
****[[Loodmenie]]
****[[Vermiljoen]]
****[[Cadmiumrood]]
***[[Blauwe pigmenten]]
****[[Lapis lazuli]]
****[[Smalt]]
****[[Berlijns blauw|Berlijns blauw of Pruisisch blauw]]
****[[Kobaltblauw]]
****[[Synthetisch ultramarijn blauw|Synthetisch ultramarijn blauw of vliegenblauw]]
***[[Groene pigmenten]]
****[[Spaansgroen]]
****[[Chroomoxidegroen]]
***[[Bruine pigmenten]]
***[[Zwarte pigmenten]]
** [[3.4 Kleuren]]
** [[3.5 Decoratieschilderwerk]]
* [[4.0 Kalkverf en andere waterachtige verven]]
* [[5.0 Teer, teerproducten en teervervangers]]
* [[6.0 Kleurgebruik op boerderijen]]
* [[7.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik op het exterieur]]
* [[8.0 Regionale verschillen in kleurgebruik in het Groene Hart]]
* [[9.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik in het interieur]]
* [[10.0 Verkleuren van verf]]
* [[11.0 De kleurkeuze]]
* [[12.0 Kleur, monumenten en welstand]]
* [[13.0 Kleurnummers]]

===Bron===
Deze tekst is gebaseerd op:
*Ineke de Visser, ''Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland'' (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:
*M. de Keijzer en P. Keune, ''Pigmenten en bindmiddelen'' (Amsterdam, 2001)
*L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., ''Schilder- en Verfkunst'' (’s-Gravenhage, z.j.) 
*H.J. Zantkuyl, ''Bouwen in Amsterdam'' (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)

[[Categorie: kleurhistorie]]