Luiken onderhouden

Buitenluiken zijn in de loop der tijd vaak weggehaald. Reden hiervoor is dat eigenaren het nut er niet meer van inzagen of het onderhoud te intensief vonden. Tegenwoordig zien eigenaren steeds meer de esthetische en praktische waarde van luiken in en worden de luiken beter onderhouden of teruggeplaatst.

Soorten luiken

Er zijn drie verschillende soorten luiken te onderscheiden: binnenluiken, buitenluiken en zonneblinden. In dit artikel wordt stilgestaan bij de buitenluiken en die worden verder als "luiken" aangeduid.

Functie van buitenluiken

De oorspronkelijke functie van luiken is het weren van wind, regen en licht. In de middeleeuwen was glas erg duur. Kruiskozijnen hadden toen in de bovenste openingen glas in lood of als men dit niet kon betalen geoliet perkement of varkensblaas. In de onderste vensteropeningen zaten enkel luiken. Deze luiken moesten dus de regen en de wind weren. Toen het glas goedkoper werd, werden alle vensteropeningen afgewerkt met glas en verviel de functie van de luiken, voor wat betreft het wind- en waterdicht maken van de kozijnen. Toch bieden luiken (nu ook nog) de volgende voordelen: bescherming tegen inbraak, geluid en thermische isolatie.

Bescherming van luiken

Luiken staan vrijwel altijd open en hangen daardoor in weer en wind. Bescherming van de luiken is daarom zeer belangrijk. Bescherming wordt verkregen op de volgende manieren: goed in de verf zetten en houden; naden tussen houten delen en klampen goed waterdicht maken en houden; een loodstrookje op de bovenzijde van het luik plaatsen zodat regenwater niet boven op het luik blijft staan en daar in het hout kan trekken. Ook is het van belang om de luiken schoon te houden zodat regenwater en vocht goed weggeventileerd kan worden. Door het aanbrengen van een waterhol of het maken van een afschaving aan de onderzijde van het luik wordt ervoor gezorgd dat regenwater beter wordt afgevoerd.

Gebruik van luiken

Weinig mensen sluiten tegenwoordig 's nachts de luiken. Dit is jammer, want een venster met enkelglas en luiken die 's nachts gesloten worden is voor de warmte-isolatie net zo goed als een dubbelglas venster. Gesloten luiken maken een kamer op de koude winteravond voelbaar behagelijker, ook als het venster al dubbel glas heeft. Bovendien kunnen luiken bij zeer warm weer ook dicht gedaan worden om de zon te weren. Zo kan men in de zomer toch een heerlijk koel huis hebben. Daarnaast vormen dichte luiken een goede geluidsisolatie. Soms worden luiken ook gebruikt als inbraakwering. Hiervoor wordt een ijzeren balk schuin over het gesloten kozijn heen bevestigd en van binnen uit vast gemaakt. Voor de luiken zelf is het ook goed om ze af en toe dicht te doen. Hierdoor worden ze beter beschermd tegen regen en worden beide zijden ook afwisselend goed gedroogd.

Replica

Als luiken worden teruggeplaatst en het replica's betreft is het bovendien aan te raden om een duurzame houtsoort toe te passen. Ook moet er dan op gelet worden dat de luiken (ook als ze niet gebruikt worden) dicht zouden kunnen. Luiken horen in de luiksponningen van een kozijn te vallen. Vaak worden luiken te groot gemaakt of uitgevoerd zonder scharnieren wat het hele idee van luiken vergooit.

Zandlopers

Tegenwoordig schilderen veel mensen een zandloper op hun luiken. De oorspronkelijke betekenis van afwijkende kleuren op luiken is hun blijkbaar onbekend. Het betekend namelijk dat de boerderij niet het eigendom is van de bewoners, maar van een kasteel of landgoed. De gebruikte kleuren werden dan ook op het kasteel en het landgoed gebruikt en waren dikwijls afgeleid van de hiraldische kleuren van het wapen van de adellijke familie. Om consequent te zijn zouden tegenwoordig de luiken geschilderd moeten worden in de kleuren van de bank waar men de hypoteek heeft lopen. 'Vrije' boeren (die ook eigenaar van hun boerderij waren) schilderde hun luiken effen groen.

Bronnen

Deze tekst is gebaseerd op:

• Monumentenwacht Inspectiehandboek, 1.4, p.38-41
• Bureau Helsdingen