Telmerken

Telmerken (II) op een gebint.

Grote houtconstructies zoals gebinten en kapconstructies bestaan uit verschillende onderdelen. Deze onderdelen werden meestal in de werkplaats van de timmerman pasklaar gemaakt. Hierdoor kon men de zware constructies in losse onderdelen naar de bouwplaats vervoeren. Hiervoor werden de onderdelen van een merkteken, een zogenaamd telmerk, voorzien. Met behulp van deze telmerken in het hout werden de losse onderdelen op de bouwplaats in de juiste volgorde in elkaar gezet en opgericht. Alle elementen in hetzelfde vlak oftewel één gebint werden vaak met hetzelfde getal gemerkt. Hoewel veel telmerken lijken op Romeinse cijfers hebben ze vaak een ander en complexer - telsysteem. Daarnaast zijn er in de loop van de tijd verschillende varianten gebruikt. Vaak wordt er onderscheid gemaakt tussen linkse en rechtse telmerken voor de linker- en rechter kant van de constructie. Daarnaast zijn er langwerpige getrokken telmerken en gehakte telmerken. Getrokken telmerken zijn over het algemeen ouder dan gehakte telmerken.

In boerderijen zijn telmerken vaak terug te vinden op gebintconstructies en kapconstructies. Door de telmerken binnen één gebouw met elkaar te vergelijken kan men vaak veel te weten komen over de bouwgeschiedenis van het pand:

• Zijn alle gebinten even oud of is de boerderij na verloop van tijd verlengd?
• Zijn de gebinten nog in hun oorspronkelijke vorm of zijn ze in een latere fase aangepast?
• Is het hout hergebruikt?

Dat zijn vragen waar men met het bestuderen van de telmerken een antwoord op kan vinden. Een exacte datering van de constructie op basis van telmerken is overigens meestal niet mogelijk.

Bron

P.A.M. van Wijk, Boerderijen bekijken. Historisch boerderij onderzoek in Nederland (Arnhem 1985) p.78.