Spoelkeuken
Na de Middeleeuwen werd bij veel boerderijen het tot dan ongedeelde woongedeelte opgedeeld in diverse vertrekken. Vaak werd ook een spoelkeuken afgescheiden. De inrichting van de ruimte verschilde per regio en veranderde in de loop der jaren.
Inrichting[bewerken | brontekst bewerken]
De spoelkeuken was het ‘natte’ vertrek van het huis, waarin bijvoorbeeld de afwas werd gedaan en het melkgerei werd schoongemaakt. Het spoelen en wassen gebeurde in een zandstenen bak die tegen de buitenmuur was gemetseld. Het afvalwater werd opgevangen in een goot en via een gat onderin de muur naar buiten afgevoerd. Daar drong het in de bodem, met als gevolg dat het grondwater vaak werd verontreinigd en dus ook het water in de put. Het woord ‘gootsteen’ is ontleend aan de combinatie van de stenen bak met de goot. Later, toen de welvaart toenam, werd in de spoelkeuken vaak een pomp geïnstalleerd. Dankzij deze voorziening hoefde men niet meer naar buiten om water te putten. De pomp was aanvankelijk meestal met een buisleiding aangesloten op de put of het erf, waardoor de waterkwaliteit niet verbeterde.
Plaatselijke varianten[bewerken | brontekst bewerken]
De spoelkeuken kende allerlei plaatselijke varianten. Zo was de zogenoemde 'pompstraat' typerend voor veel Drentse boerderijen. De ruimte kreeg deze benaming, omdat de pomp er stond en omdat hij was gesitueerd in een dwarsgang (straat) die voor in het bedrijfsgedeelte lag, net achter de brandmuur die het woon- en werkgedeelte van elkaar scheidde. De pompstraat werd gebruikt als spoelruimte en soms werd er ook boter gemaakt. Kenmerkend voor de welvarende boerderijen in Holland en Friesland is, dat de spoelkeuken relatief luxe was. De ruimte was groter dan elders en er werd eerder een pomp geïnstalleerd. Bovendien was de spoelruimte daar zo ingericht, dat hij gemakkelijk schoon was te houden. Het houten plafond was degelijk gesloten, de muren waren glad gepleisterd en op de vloer lagen plavuizen. In Holland en Friesland had men al vroeg aandacht voor hygiëne, omdat daar de nadruk was komen te liggen op de zuivelbereiding.
Bron[bewerken | brontekst bewerken]
De tekst is gebaseerd op:
- 'De inrichting van de spoelkeuken', Landleven 11e jaargang nummer 1, januari/februari 2006
Links[bewerken | brontekst bewerken]
- melkgerei
- boenstoep
- wand
- put
- pomp
- erf
- pompstraat
- brandmuur
- boter
- hout
- pleister
- vloer
- plavuizen
- hygiëne
- zuivelbereiding
- kaasproductie
