Slingertuin
Slingertuinen (Gronings: slingertoenen, slingertuun) werden in de 19e eeuw aangelegd door rijke boeren die profiteerden van de hoge graanprijzen. Kronkelende paden en vijvers zien we vaak in deze tuinen. De tuinen waren veelal geïnspireerd op de Engelse landschapsstijl en lijken meer op een park dan een boerenerf.
Kenmerken
Dit type tuinen is vooral te vinden bij monumentale boerderijen in het noorden van Groningen. De (heren)boeren die hier woonden profiteerden van hoge graanprijzen en wilde hun status laten blijken. Ze bouwden riante woningen met daarbij horende tuinen volgens de laatste mode. Deze zogenoemde slingertuinen kernmerken zich door de slingerende paden, hoogteverschillen, onregelmatige waterpartijen, solitaire monumentale bomen, boomgroepen en bloeiende bloem- en heesterperken. Ook wordt er in slingertuinen gewerkt met onverwachte doorkijkjes waarbij de gevel van de imposante boerderij goed te zien is.
De tuin bevatte zogenoemde 'wangen' of 'oren' om de hoeken van het huis af te ronden. Zo werden ronde of ovale grasvelden met perken aangelegd, en hadden de meeste boerentuinen in deze stijl een vijver en een bergje. Zo mogelijk stond er op het bergje nog een prieel of theehuis. De tuin bevatte verder een grote hoeveelheid verschillende planten. Er werd gezocht naar variatie en contrast: treurvormen, exoten, kleurtinten en bladvormen werden afwisselend gebruikt. Al op het erf staande bomen als witte paardenkastanjes, lindes of walnoten werden vaak in het nieuwe ontwerp opgenomen.
Voor nieuwe aanplant werd vaak gekozen voor boomsoorten als de treurbeuk, de magnolia, de veldesdoorn en de vleugelnoot. De struik deed zijn intrede met de weigelia en mahonie. Andere bekende soorten die veel werden gebruikt zijn hulst, rododendron, sneeuwbes en rode meidoorn. De hagen, die bij de formele tuin nog zo in trek waren, maakten geen deel meer uit van deze nieuwe tuinvisie.
Ontwikkeling
De slingertuinen van het Groningse land waren geïnspireerd op de Engelse landschapsstijl die aan het einde van de 18e eeuw overwaaide van Engeland naar Nederland. Waar de stijl in eerste instantie vooral bij in tuinen en parken rond buitenhuizen terug te vinden was, werd deze op een gegeven moment ook overgenomen door boeren. Aangezien er voor dit type tuin een landschapsarchitect in de arm moest worden genomen was het echter slechts weggelegd voor een kleine groep zeer rijke boeren, die zich voornamelijk in Groningen bevonden. Graanboeren in Groningen bevond zich in die periode namelijk in een gouden tijd. Ze bouwden nieuwe voorhuizen aan hun boerderijen en wilden een tuin hebben die paste bij de nieuwste mode. Het oudst bekende tuinontwerp van een Groningse boerentuin in de landschapsstijl dateert uit 1850.
Ontwerpers
De Familie Vroom was een belangrijke speler in de ontwikkeling van de Engelse landschapsstijl op Groninger boerenerven. Deze familie heeft vanaf 1902 vier generaties lang een kwekerij annex hoveniersbedrijf in Glimmen geleid. Zij hebben veel van de slingertuinen in het Groningse land ontworpen. Ook de familie Uildersma en Kloosterhuis worden in verband gebracht met de Groninger slingertoenen.
Verlies en herstel
Halverwege de 20e eeuw versoberden veel van de slingertuinen. De paden werden veelal dichtgezaaid met gras en verdwenen uit beeld. De karakteristieke bomen, heesters, glooiende gazons en vijvers bleven echter vaak nog bestaan.
Aan het einde van de 20e eeuw ontstaat er een herwaardering voor de Groningse slingertuin. Zo vond er in 1990 een inventarisatie plaats van Boerenerven in het Oldambt en startte in 1999 het Herstelproject Slingertuinen in Groningen. Hierdoor konden eigenaren van slingertuinen hun tuinen deels gesubsidieerd restaureren. In 2016 is er een nadere inventarisatie uitgevoerd op basis waarvan verschillende slingertuinen zijn opgeknapt.
Bronnen
- 'Slingertuinen.' Landschapsbeheer Groningen, https://landschapsbeheergroningen.nl/projecten-cultuurhistorie/slingertuinen/.
- Ben Kooij en Judith Toebast. Het grote boerderijen boek, W Books, 2013.
- 'Slingertuinen bij monumentale boerenerven'. Nationaal Georegister, https://www.nationaalgeoregister.nl/geonetwork/srv/api/records/5febeb54-561d-4afc-b3f0-9a9ca84c6ff7.
- Voorhorst, Jacomien. Boerenerven: vroeger en nu. Uitgeverij Terra, 1996.
