Houtverbinding
De kern van historische boerderijen bestaat uit een houtconstructie, waarvan elementen met houtverbindingen aan elkaar zijn gekoppeld. De bouwers gebruikten vroeger weinig of geen spijkers.
Constructie[bewerken | brontekst bewerken]
De houtconstructie van historische boerderijen is opgebouwd uit stijlen en horizontale balken, versterkt met schuin geplaatste schoren. Daarop rust de kapconstructie. Die bestaat uit een aantal achter elkaar geplaatste kapspanten. Aanvankelijk werd voor de houtconstructie vooral eikenhout gebruikt en in het zuiden en oosten van het land is dat lang zo gebleven. In het westen, waar de bossen al in de Middeleeuwen allemaal waren verdwenen en het houtgebruik veel groter was, werd al snel geïmporteerd naaldhout gebruikt.
Boerderij als ‘roerend goed’[bewerken | brontekst bewerken]
Omdat de houtconstructie helemaal uit elkaar kon worden gehaald, was het mogelijk om boerderijen te verplaatsen. Daarom werden ze lange tijd als ‘roerende goederen’ gezien. Bij het in elkaar zetten van een houtconstructie werden weinig of geen spijkers gebruikt. De verschillende elementen werden aan elkaar gekoppeld door middel van houtverbindingen. Daarvoor moesten de onderdelen bewerkt worden, bijvoorbeeld door het ene onderdeel te voorzien van een pen en het andere van een gat. Daarnaast werden veel losse hulpstukken gebruikt die ook allemaal uit hout werden gemaakt: bijvoorbeeld toognagels, deuvels en wiggen.
Pen- en gatverbinding[bewerken | brontekst bewerken]
Een veel toegepaste methode om twee houten elementen aan elkaar te verbinden, was de pen- en gatverbinding. Daarbij werd van het ene element het uiteinde verdund zodat het in een gat in het andere element kon vallen. Bij een open gat werd de pen doorgestoken, waardoor ze aan de buitenkant met een wig verankerd kon worden. Deze verbinding werd onder meer gebruikt in het in ons land veel voorkomende ankerbalkgebint. Pen- en gatverbinding, maar ook andere verbindingen van twee balken werden vaak verzekerd met een of meerder toognagels. De gaten waarin deze nagels werden geslagen, werden enigszins verspringend geboord. Door een ijzeren pin in het zo ontstane gat te slaan, werd de verbinding dichtgetrokken of ‘getoogd'. Daarna werd de ijzeren pin vervangen door een houten toognagel. Als bij een verbouwing, restauratie of afbraak van een historische boerderij de buitenmuren, binnenmuren en dakbedekking zijn verwijderd, kan de houtconstructie goed worden bestudeerd. Meestal zult u ontdekken dat er talloze houtverbindingen zijn toegepast, vooral tamelijk eenvoudige.
Bron[bewerken | brontekst bewerken]
De tekst is gebaseerd op:
- 'Houtverbindingen zonder spijkers', Landleven 7e jaargang, nummer 3- mei/juni 2002
Links[bewerken | brontekst bewerken]
- hout
- stijl
- schoor
- kapconstructie
- kapspant
- eiken
- toognagel
- deuvel
- wig
- ankerbalkgebint
- toognagel
- verbouwing
- restauratie
- sloop
- dakbedekking
