Hang- en sluitwerk

Hangslot op de deur van de Wilms' Boo - Nieuw-Schoonebeek

Met het hang- en sluitwerk worden alle (metalen) onderdelen bedoeld die nodig zijn om deuren en vensters te kunnen laten bewegen en op slot te doen. Hieronder vallen de scharnieren, gehengen, sloten en deurkrukken. Maar ook brievenbussen, touwen en gewichten voor schuiframen, trekbellen, grendels en boerenklinkstellen vallen onder het hang- en sluitwerk.

Hang- en sluitwerk op boerderijen

Vroeger hadden boerderijen weinig sloten. De meeste deuren werden van binnenuit afgesloten met een grendel of een balk. Het hang- en sluitwerk van het woongedeelte is anders van karakter dan in het bedrijfsgedeelte. Zo hangen in het woongedeelte de deuren meestal aan scharnieren. Staldeuren hangen echter aan gehengen. Staldeuren sluiten met een boerenklinkstel en een grendel en niet met een slot en een sleutel.

Houten sloten

Vroeger werden in streken met veel houtbouw ook wel houten sloten toegepast. Zo werden in Zuid-Limburg schuurpoorten soms voorzien van een volledig houten ‘klavierslot’. Bij een dergelijk slot werden meestal drie of vier klavieren of pallen door een houten sleutel met evenveel nokken opgetild. Door de klavieren op te tillen kwam een grendel vrij die kon worden weggeschoven om de deur te openen.

Hang- en sluitwerk repareren

Overzicht van deur met ramen en kozijnen in de oostgevel van het woongedeelte van een boerderij

Authentieke gehengen van deuren en luiken willen nogal eens roesten. Voor het aanzien van het monument is het belangrijk dat deze behandeld worden en niet vervangen worden door moderne bandstalen exemplaren. Ditzelfde geldt ook voor al het hang- en sluitwerk zoals grendels, deurknoppen en raamsluitingen van het pand. Historisch hang- en sluitwerk is waardevol en veel verfijnder en gevarieerder dan het huidige assortiment. Wanneer behoud niet mogelijk is, kan een replica gezocht worden of zelfs nagemaakt worden door een daarin gespecialiseerde vakman. Oud hang- en sluitwerk is ook vaak te vinden in antiekwinkels, kringloopwinkels, vrijmarkten en bij de oude bouwmaterialen handel. Op tijd beginnen met zoeken is hierbij wel verstandig.

Bron

• Ineke de Visser (Bureau Helsdingen) / Gemeente Leidsendam-Voorburg. Monumenten Waarderen en beheren. Praktische leidraad voor eigenaren van Monumenten (maart 2010)
• 'Historisch sluitwerk mag gezien worden', Landleven 12e jaargang, nummer 3 – april/mei 2007