Gietijzeren stalraam

Uit Agriwiki

Het gietijzeren stalraam is heel bekend. Maar stalvensters komen in verschillende soorten en maten voor. Ook zijn er stalramen gemaakt van hout, beton of het glas is direct in de muur geplaatst. Bij veel bestaande boerderijen zijn de stalramen in de loop der tijd één of meerdere malen aangepast waarbij de ramen werden vergroot zodat er meer licht in de stal kon komen.

Stalraam van gietijzer[bewerken | brontekst bewerken]

Gietijzeren stalramen zijn vanaf het einde van de 19de eeuw gemaakt. Het bekendste is het halfronde stalraampje de ‘halve maan’ van gietijzer. Dit is een vrij oud model. De Ulftsche IJzergieterij, Firma Becking & Bongers uit Ulft werd in 1885 opgericht en heeft veel stalramen van gietijzer geproduceerd. In 1921 geeft de firma een modellenboek uit met daarin een catalogusblad met voorbeelden van een aantal verschillende kleine gietijzeren (stal)ramen die voor die tijd het meest gangbaar waren in de boerderijenbouw. Er waren meer ijzergieterijen in Nederland. Er werd ook gietijzer ingevoerd uit Duitsland en België.

Catalogusblad van kleine gietijzeren stalramen in modellenboek uit 1921 van Becking & Bongers Afbeelding: Bot, P. Vademecum p.310

Er zijn nog veel meer modellen stalramen gemaakt. Een goed overzicht hiervan is er nog niet in de literatuur. Daarom roepen we iedereen op om foto’s van bijzondere modellen toe te voegen aan deze pagina.

Datering[bewerken | brontekst bewerken]

Gietijzer wordt gegoten in mallen. Zolang een fabriek een mal heeft kan het model geproduceerd worden. Maar het is ook mogelijk om antieke gietijzeren voorwerpen exact na te gieten. In de handel zijn momenteel volop antieke en nieuw nagegoten stalramen te koop in verschillende modellen en maten. Zelfs worden tegenwoordig gietijzeren stalramen in aluminium nagegoten. Ook zijn ze leverbaar met een sponning voor dubbel glas. Uit isolatie oogpunt is dit niet zo zinvol omdat het raam zelf een enorme koudebrug is.

Dit alles maakt het dateren van gietijzer complex. Met zekerheid kan gezegd worden dat gietijzeren stalramen zijn van na eind 19de eeuw. Algemeen gangbaar werden de stalramen tussen 1885 en het midden van de 20ste eeuw. In deze periode werden bij boerderijen dit soort stalramen direct tijdens de bouw toegepast. Maar deze stalraampjes zijn ook in oudere boerderijen geplaatst als vervanger van de houten stalramen of kleine/oudere stalraampjes van ijzer. Daarom is het belangrijk om te kijken of het stalraam origineel in de gevel zit. Als het metselwerk rondom het stalraam onregelmatigheden vertoond is het stalraam vaak jonger dan het omringende metselwerk.

Links[bewerken | brontekst bewerken]

Bron[bewerken | brontekst bewerken]

De tekst is gebaseerd op:

  • Vrij, L, Boerenerven op het landgoed Twickel (2004) p.102
  • Bureau Helsdingen
  • Bot, P, Vademecum historische bouwmaterialen, installaties en infrastructuur (2009) p.287,310