Dendrochronologie

Uit Agriwiki
Als van een groot aantal houtmonsters van bomen, waarvan de kapdatum bekend is, de ringdiktes op een rij worden gezet, kan een grafiek gemaakt worden aan de hand van groeizame en minder groeizame jaren. Bron: Wijk, P.A.M. van, Boerderijen bekijken, SHBO Arnhem 1985, pag. 79.

Jaarringonderzoek of dendrochronologie is een dateringsmethode op basis van de dikte van de jaarringen van houten onderdelen. Het is een methode die dik hout vereist. Omdat gebinten meestal van zwaar hout gemaakt zijn bewijst deze methode het onderzoek vaak goede diensten bij het bepalen van de ouderdom van een boerderij.

Jaarringen

Een boom die in de dikte groeit doet dat niet gelijkmatig het hele jaar door. Daardoor vormen zich elk jaar duidelijk herkenbare ringen in het hout; de jaarringen. Door de jaarringen te tellen kan van iedere boom de leeftijd bepaald worden: een boom met honderd ringen is honderd jaar oud geworden. Niet alle jaarringen zijn echter even dik. Groeizame jaren na een zachte winter geven een brede ring, magere jaren geven een smalle. Voor dendrochronologisch onderzoek wordt met een speciale holle boor een staaf uit de balk of het gebint geboord. Hierbij is het belangrijk dat er een wangkant aan het hout zit. Hier zit namelijk nog de laatste jaarring uit het jaar dat de boom gekapt werd.

Standaard curve

Bomen van dezelfde soort die gelijktijdig in dezelfde omgeving groeien, hebben deze jaarringafwisseling met elkaar gemeen. Soms is de kapdatum van oud hout bekend, doordat bijvoorbeeld in een balk een jaartal is uitgesneden of omdat de stichtingsdatum van het gebouw, waarin het is verwerkt bekend is uit archiefstukken. De buitenste jaarring is gevormd in het jaar dat de boom werd gekapt. Door terug te tellen kan zo iedere jaarring gedateerd worden. We zien daarbij aan de ringdiktes welke jaren groeizaam waren en welke jaren niet. Als van een groot aantal houtmonsters van bomen waarvan de kapdatum al bekend is de ringdiktes op een rij worden gezet, kan een grafiek worden gemaakt van groeizame en minder groeizame jaren in een bepaald gebied. Dit gebeurt met hout uit de achtste tot en met de negentiende eeuw. Deze grafiek wordt de ‘standaardcurve’ genoemd. Door nu van een ongedateerde balk de variatie van jaarringdiktes in grafiek te zetten en vervolgens te bezien waar deze duidelijk op de standaardcurve past, kan het jaar dat de boom is gekapt worden bepaald. Als het geen tweedehands, hergebruikt hout is, is daarmee ook het bouwjaar bekend van het huis waaruit het hout afkomstig is.

Eikenhout

Voor eikenhout zijn uit de verschillende gebieden waar hout vandaan kwam de standaard curves bekend. Voor grenenhout is deze dateringsmethode nog in ontwikkeling. Hierin wordt de laatste tijd wel veel vooruitgang geboekt.

Bron

De tekst is gebaseerd op:

  • P.A.M. van Wijk Boerderijen Bekijken; Historisch boerderijonderzoek in Nederland (Arnhem / Amersfoort 1985)
  • Bureau Helsdingen

Links

Verder lezen