Asbestcementlei

Uit Agriwiki

In de jaren dertig van de twintigste eeuw werden boerderijen gebouwd met eigentijdse materialen zoals imitatie leien, gemaakt van asbestcement (eternit).

Materiaal[bewerken | brontekst bewerken]

Tussen 1890 en de tweede wereldoorlog werd ontdekt dat het vermengen van cement en asbestvezels een verbetering van de cementeigenschappen kan geven. Dit bouwmateriaal mag asbestcement worden genoemd als het bestaat uit 15% asbest en 85% portlandcement. De materialen worden gemengd en gelijkmatig onder druk verdicht. Het cement zorgt voor de hardheid en de vezels voor de veerkracht. Het materiaal is hard en vast, niet waterdoorlatend, onbrandbaar, bestand tegen vocht, weersinvloeden, hoge temperaturen en tegen schadelijke gassen en zure dampen (voor zover het cement hier tegen bestand is).

Boerderij uit 1935 in Oost Brabant bedekt met asbestcementeleien (foto: R. Cornelissen).

Productie[bewerken | brontekst bewerken]

Dit product is het meest bekend geworden onder de merknaam eternit (van het latijnse ‘eternitas’ wat onsterfelijk betekent). In België werden vanaf 1905 platen (vlakke platen en golfplaten) en leien van asbestcement gemaakt en vanaf 1906 kwamen deze ook in Nederland op de markt. Deze leien zijn een goedkope vervanger van de natuursteen lei. De eternit leien zijn dus een bouwmateriaal wat kenmerkend is voor de periode 1906 tot aan de tweede wereldoorlog. In Nederland werden leien van asbestcement geleverd van 4 mm dik, als vierkante lei of als ruitlei in de maten 20*20, 30*30, 40*40 en rechthoekig 15*30, 20*40 en 30*60 cm en schubleien van 20*40 cm. Deze leien waren op latten genageld. Vooral in de dertiger jaren werden deze ruitvormige leien soms op boerderijen toegepast. Een technisch probleem is het vasthouden van vocht bij de haken, waardoor mosgroei ontstaat. Het mos zorgt weer voor versnelde aantasting van de zinken dakgoten. Behalve op daken werden deze leien ook gebruikt als materiaal voo wandafwerking, o.a. in Limburg. Vanaf de jaren 70 van de twintigste eeuw zijn de gezondheidsrisico’s van asbest zodanig duidelijk geworden dat dit materiaal niet meer wordt toegepast.

Uitstraling[bewerken | brontekst bewerken]

Een boerderij die is bedekt met eterniet leien heeft een karakteristieke uitstraling die bepaald wordt door:

  • de ruitdekking met ruitleien
  • de grijsblauwe kleur, als imitatie van de natuurlei
  • de vlakke oppervlaktestructuur
  • de karakteristieke verwering van het materiaal

Bron[bewerken | brontekst bewerken]

De tekst is gebaseerd op:

  • P. Bot Vademecum historische bouwmaterialen (2009) p. 254-255
  • P.W. Scharroo Bouwmaterialen encyclopaedische gids voor theorie en pactijk (Amsterdam 1945) p. 257
  • Inspectiehandboek Monumentenwacht hst. Dakbedekking 2.2.3. 0.10