IJzeroxide pigmenten: verschil tussen versies

Uit Agriwiki
 
(16 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 +
[[Bestand:20.jpg|thumb|right|Verschillende okers en ijzeroxide houdende pigmenten. Het zijn allemaal warme aardkleuren waarin onderling een grote variatie ontstaat. Foto: Frits van der Gronde]]
 
IJzeroxide [[pigment|pigmenten]] zijn [[natuurlijke pigmenten|minerale pigmenten]] die verwant zijn aan de oker pigmenten.  
 
IJzeroxide [[pigment|pigmenten]] zijn [[natuurlijke pigmenten|minerale pigmenten]] die verwant zijn aan de oker pigmenten.  
 
Elke verf bestaat voor een groot deel uit  twee belangrijke bestanddelen; het pigment en het [[bindmiddel]]. Een pigment is een poedervormige stof die kleur geeft aan de verf. Het bindmiddel zorgt ervoor dat de pigmentdeeltjes aan elkaar en aan de ondergrond hechten.  
 
Elke verf bestaat voor een groot deel uit  twee belangrijke bestanddelen; het pigment en het [[bindmiddel]]. Een pigment is een poedervormige stof die kleur geeft aan de verf. Het bindmiddel zorgt ervoor dat de pigmentdeeltjes aan elkaar en aan de ondergrond hechten.  
Regel 5: Regel 6:
 
Bij een [[restauratie-ethiek|goede restauratie]] is een op de historie gebaseerde kleurkeuze belangrijk. Om de ontwikkeling van het historisch kleurgebruik te begrijpen, is enige kennis over de belangrijkste historische pigmenten nodig. Tot deze pigmenten behoren ook de ijzeroxiden.
 
Bij een [[restauratie-ethiek|goede restauratie]] is een op de historie gebaseerde kleurkeuze belangrijk. Om de ontwikkeling van het historisch kleurgebruik te begrijpen, is enige kennis over de belangrijkste historische pigmenten nodig. Tot deze pigmenten behoren ook de ijzeroxiden.
  
IJzeroxiden zijn nauw verwant aan de [[oker pigmenten|okers]]. De meeste werden al in de Middeleeuwen “fabrieksmatig” bereid. De kleur is afhankelijk van het ijzergehalte en kan geel, rood, paars, bruin of zwart zijn. Het zijn allemaal warme aardtinten die erg lijken op de verschillende okers. IJzeroxiden zijn iets beter van kwaliteit dan de okers. Ook bekende namen als [[Engels rood]] en [[Paarse dodekop|dodekop]] zijn ijzeroxiden.  
+
IJzeroxiden zijn nauw verwant aan de [[oker pigmenten|okers]]. De meeste werden al in de Middeleeuwen “fabrieksmatig” bereid. De kleur is afhankelijk van het ijzergehalte en kan geel, rood, paars, bruin of zwart zijn. Het zijn allemaal warme aardtinten die erg lijken op de verschillende okers. IJzeroxiden zijn iets beter van kwaliteit dan de okers. Ook bekende namen als Engels rood en [[Paarse dodekop|dodekop]] zijn ijzeroxiden.
  
 
===Overzicht van de belangrijkste gebruikte ijzeroxide pigmenten en kleuren van 1600-1950===
 
===Overzicht van de belangrijkste gebruikte ijzeroxide pigmenten en kleuren van 1600-1950===
IJzeroxide rood werd van de 17de tot halverwege de 20ste eeuw gebruikt. IJzeroxide geel werd pas later gebruikt, vanaf de 18de eeuw, tot halverwege de 20ste eeuw. Paarse dodekop werd vooral in de 17de en de eerste helft van de 18de eeuw gebruikt en was in het begin van de 20ste eeuw nog even in de mode. IJzeroxide zwart werd vanaf de 19de eeuw tot en met halverwege de 20ste eeuw gebruikt. Veel gebruikte pigmenten zijn met een volle kleur weergegeven. Minder vaak gebruikte pigmenten zijn gestreept weergegeven in de tabel. Deze tabel wordt later toegevoegd.  
+
IJzeroxide rood werd van de 17<sup>de</sup> tot halverwege de 20<sup>ste</sup> eeuw gebruikt. IJzeroxide geel werd pas later gebruikt, vanaf de 18<sup>de</sup> eeuw, tot halverwege de 20<sup>ste</sup> eeuw. Paarse dodekop werd vooral in de 17<sup>de</sup> en de eerste helft van de 18<sup>de</sup> eeuw gebruikt en was in het begin van de 20<sup>ste</sup> eeuw nog even in de mode. IJzeroxide zwart werd vanaf de 19<sup>de</sup> eeuw tot en met halverwege de 20<sup>ste</sup> eeuw gebruikt. Veel gebruikte pigmenten zijn met een volle kleur weergegeven. Minder vaak gebruikte pigmenten zijn gestreept weergegeven in de tabel.  
 
Voor een compleet overzicht zie [[pigment|pigmenten]].
 
Voor een compleet overzicht zie [[pigment|pigmenten]].
 +
[[Bestand:Kleur_ijzeroxide.jpg|800x185px|thumb|right|Overzicht van de belangrijkste gebruikte ijzeroxide pigmenten van 1600-1950.]]
  
===Kleurnummers===
+
===[[Kleurnummers]]===
 
Met een bepaald pigment kan men een bepaalde kleur maken. Hoe die kleur precies uitpakt is onder andere afhankelijk van het gebruikte bindmiddel, de mengverhouding, de ondergrond en de lichtinval. Daarnaast zijn historische pigmenten vaak natuurlijke stoffen en dus nooit constant van kwaliteit en kleur. Ook zorgen verwering en vervuiling voor het veranderen van de kleuren. De genoemde kleurnummers zijn daarom slechts een indicatie!
 
Met een bepaald pigment kan men een bepaalde kleur maken. Hoe die kleur precies uitpakt is onder andere afhankelijk van het gebruikte bindmiddel, de mengverhouding, de ondergrond en de lichtinval. Daarnaast zijn historische pigmenten vaak natuurlijke stoffen en dus nooit constant van kwaliteit en kleur. Ook zorgen verwering en vervuiling voor het veranderen van de kleuren. De genoemde kleurnummers zijn daarom slechts een indicatie!
  
Regel 22: Regel 24:
 
====Paarse dodekop (aangemaakt in [[lijnolieverf|lijnolie]])====
 
====Paarse dodekop (aangemaakt in [[lijnolieverf|lijnolie]])====
 
[[Bestand:Paarse_dodekop.jpg|thumb|right|Kleurmonster van paarse dodekop op hout, gemengd in lijnolie.
 
[[Bestand:Paarse_dodekop.jpg|thumb|right|Kleurmonster van paarse dodekop op hout, gemengd in lijnolie.
 
 
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
 
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
 +
Foto: Frits van der Gronde]]
 +
[[ACC]] code: B2.10.25 of B2.10.20
  
Foto: Bureau Helsdingen]]
+
[[NCS]] code: S7010-R10B
ACC code: B2.10.25 of B2.10.20
 
 
 
NCS code: S7010-R10B
 
  
RAL code: -
+
[[RAL]] code: -
  
 
====Rode dodekop (aangemaakt in lijnolie)====
 
====Rode dodekop (aangemaakt in lijnolie)====
 +
[[Bestand: Rode_dodekop.jpg|thumb|right|Kleurmonster van rode dodekop op hout, gemengd in lijnolie.
 +
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
 +
Foto: Frits van der Gronde]]
 
ACC code: CO.20.30
 
ACC code: CO.20.30
  
Regel 40: Regel 43:
  
 
====Engels rood (aangemaakt in lijnolie)====
 
====Engels rood (aangemaakt in lijnolie)====
 +
[[Bestand:Engels_rood.jpg|thumb|right|Kleurmonster van Engels rood op hout, gemengd in lijnolie.
 +
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
 +
Foto: Frits van der Gronde]]
 
ACC code: C4.40.20 of C4.35.15
 
ACC code: C4.40.20 of C4.35.15
  
Regel 47: Regel 53:
  
 
====IJzeroxide geel (aangemaakt in lijnolie)====
 
====IJzeroxide geel (aangemaakt in lijnolie)====
 +
[[Bestand:IJzeroxidegeel.jpg|thumb|right|Kleurmonster van ijzeroxide geel op hout, gemengd in lijnolie.
 +
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
 +
Foto: Frits van der Gronde]]
 
ACC code: E8.55.45 (iets lichter)
 
ACC code: E8.55.45 (iets lichter)
  
Regel 54: Regel 63:
  
 
====IJzeroxide rood (aangemaakt in lijnolie)====
 
====IJzeroxide rood (aangemaakt in lijnolie)====
 +
[[Bestand:Oxyde_rood.jpg|thumb|right|Kleurmonster van oxyde rood op hout, gemengd in lijnolie.
 +
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
 +
Foto: Frits van der Gronde]]
 
ACC code: CO.30.30
 
ACC code: CO.30.30
  
Regel 61: Regel 73:
  
 
====IJzeroxide zwart (aangemaakt in lijnolie)====
 
====IJzeroxide zwart (aangemaakt in lijnolie)====
 +
[[Bestand:Oxyde_zwart.jpg|thumb|right|Kleurmonster van oxyde zwart op hout. Links is oxyde zwart gemengd in standolie. Rechts is oxyde zwart gemengd in lijnolie.
 +
Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie.
 +
Foto: Frits van der Gronde]]
 
ACC code: XN.01.06
 
ACC code: XN.01.06
  
Regel 75: Regel 90:
  
 
===Verder lezen===
 
===Verder lezen===
*[[Natuurlijke pigmenten]]
+
* [[Het boek ''Kleur op boerderijen'']]
*[[Witte pigmenten]]
+
* [[1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik]]
**[[Loodwit]]
+
* [[2.0 Stel het nadenken over kleuren niet uit tot de schilder komt]]
*[[Oker pigmenten]]
+
* [[3.0 Traditionele verf]]
**[[Gele oker]]
+
** [[3.1 Bindmiddelen]]
**[[Rode oker]]
+
** [[3.2 Ondergronden]]
*[[IJzeroxide pigmenten]]
+
** [[3.3 Pigmenten]]
**[[Paarse dodekop]]
+
***[[Natuurlijke pigmenten]]
*[[Gele pigmenten]]
+
***[[Witte pigmenten]]
*[[Rode pigmenten]]
+
****[[Loodwit]]
**[[Kraplak]]
+
***[[Oker pigmenten]]
**[[Loodmenie]]
+
****[[Gele oker]]
**[[Vermiljoen]]
+
****[[Rode oker]]
**[[Cadmiumrood]]
+
***[[IJzeroxide pigmenten]]
*[[Blauwe pigmenten]]
+
****[[Paarse dodekop]]
**[[Lapis lazuli]]
+
***[[Gele pigmenten]]
**[[Smalt]]
+
***[[Rode pigmenten]]
**[[Berlijns blauw|Berlijns blauw of Pruisisch blauw]]
+
****[[Kraplak]]
**[[Kobaltblauw]]
+
****[[Loodmenie]]
**[[Synthetisch ultramarijn blauw|Synthetisch ultramarijn blauw of vliegenblauw]]
+
****[[Vermiljoen]]
*[[Groene pigmenten]]
+
****[[Cadmiumrood]]
**[[Spaans groen]]
+
***[[Blauwe pigmenten]]
**[[Chroomoxide groen]]
+
****[[Lapis lazuli]]
**[[Standgroen]]
+
****[[Smalt]]
*[[Bruine pigmenten]]
+
****[[Berlijns blauw|Berlijns blauw of Pruisisch blauw]]
*[[Zwarte pigmenten]]
+
****[[Kobaltblauw]]
*[[Bentheimer kleur]]
+
****[[Synthetisch ultramarijn blauw|Synthetisch ultramarijn blauw of vliegenblauw]]
*[[Ossenbloed]]
+
***[[Groene pigmenten]]
*[[Olijfgroen]]
+
****[[Spaansgroen]]
 +
****[[Chroomoxidegroen]]
 +
***[[Bruine pigmenten]]
 +
***[[Zwarte pigmenten]]
 +
** [[3.4 Kleuren]]
 +
** [[3.5 Decoratieschilderwerk]]
 +
* [[4.0 Kalkverf en andere waterachtige verven]]
 +
* [[5.0 Teer, teerproducten en teervervangers]]
 +
* [[6.0 Kleurgebruik op boerderijen]]
 +
* [[7.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik op het exterieur]]
 +
* [[8.0 Regionale verschillen in kleurgebruik in het Groene Hart]]
 +
* [[9.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik in het interieur]]
 +
* [[10.0 Verkleuren van verf]]
 +
* [[11.0 De kleurkeuze]]
 +
* [[12.0 Kleur, monumenten en welstand]]
 +
* [[13.0 Kleurnummers]]
  
 
===Bron===
 
===Bron===

Huidige versie van 22 aug 2012 om 13:16

Verschillende okers en ijzeroxide houdende pigmenten. Het zijn allemaal warme aardkleuren waarin onderling een grote variatie ontstaat. Foto: Frits van der Gronde

IJzeroxide pigmenten zijn minerale pigmenten die verwant zijn aan de oker pigmenten. Elke verf bestaat voor een groot deel uit twee belangrijke bestanddelen; het pigment en het bindmiddel. Een pigment is een poedervormige stof die kleur geeft aan de verf. Het bindmiddel zorgt ervoor dat de pigmentdeeltjes aan elkaar en aan de ondergrond hechten.

Historisch kleurgebruik[bewerken | brontekst bewerken]

Bij een goede restauratie is een op de historie gebaseerde kleurkeuze belangrijk. Om de ontwikkeling van het historisch kleurgebruik te begrijpen, is enige kennis over de belangrijkste historische pigmenten nodig. Tot deze pigmenten behoren ook de ijzeroxiden.

IJzeroxiden zijn nauw verwant aan de okers. De meeste werden al in de Middeleeuwen “fabrieksmatig” bereid. De kleur is afhankelijk van het ijzergehalte en kan geel, rood, paars, bruin of zwart zijn. Het zijn allemaal warme aardtinten die erg lijken op de verschillende okers. IJzeroxiden zijn iets beter van kwaliteit dan de okers. Ook bekende namen als Engels rood en dodekop zijn ijzeroxiden.

Overzicht van de belangrijkste gebruikte ijzeroxide pigmenten en kleuren van 1600-1950[bewerken | brontekst bewerken]

IJzeroxide rood werd van de 17de tot halverwege de 20ste eeuw gebruikt. IJzeroxide geel werd pas later gebruikt, vanaf de 18de eeuw, tot halverwege de 20ste eeuw. Paarse dodekop werd vooral in de 17de en de eerste helft van de 18de eeuw gebruikt en was in het begin van de 20ste eeuw nog even in de mode. IJzeroxide zwart werd vanaf de 19de eeuw tot en met halverwege de 20ste eeuw gebruikt. Veel gebruikte pigmenten zijn met een volle kleur weergegeven. Minder vaak gebruikte pigmenten zijn gestreept weergegeven in de tabel. Voor een compleet overzicht zie pigmenten.

Overzicht van de belangrijkste gebruikte ijzeroxide pigmenten van 1600-1950.

Kleurnummers[bewerken | brontekst bewerken]

Met een bepaald pigment kan men een bepaalde kleur maken. Hoe die kleur precies uitpakt is onder andere afhankelijk van het gebruikte bindmiddel, de mengverhouding, de ondergrond en de lichtinval. Daarnaast zijn historische pigmenten vaak natuurlijke stoffen en dus nooit constant van kwaliteit en kleur. Ook zorgen verwering en vervuiling voor het veranderen van de kleuren. De genoemde kleurnummers zijn daarom slechts een indicatie!

Verder kunnen foto’s en beeldschermen onderling sterk verschillen in de weergave van een kleur (dit is goed te zien in een tv-winkel). Ook zijn kleuren in een boek of een folder onbetrouwbaar. Alleen een echte verfwaaier geeft een betrouwbare weergave van een kleur.

Tot slot komen de namen die verffabrikanten aan bepaalde kleuren geven lang niet altijd overeen met de kleuren die verkregen worden als de genoemde pigmenten in olie worden aangemaakt.

De bovenstaande kanttekeningen in acht nemend volgen hieronder toch hier enkele kleurnummers ter indicatie, omdat dit de enige betrouwbare manier is om weer te geven hoe een kleur eruitziet.

Paarse dodekop (aangemaakt in lijnolie)[bewerken | brontekst bewerken]

Kleurmonster van paarse dodekop op hout, gemengd in lijnolie. Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie. Foto: Frits van der Gronde

ACC code: B2.10.25 of B2.10.20

NCS code: S7010-R10B

RAL code: -

Rode dodekop (aangemaakt in lijnolie)[bewerken | brontekst bewerken]

Kleurmonster van rode dodekop op hout, gemengd in lijnolie. Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie. Foto: Frits van der Gronde

ACC code: CO.20.30

NCS code: S5030-Y80R of S6030.Y80R

RAL code: -

Engels rood (aangemaakt in lijnolie)[bewerken | brontekst bewerken]

Kleurmonster van Engels rood op hout, gemengd in lijnolie. Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie. Foto: Frits van der Gronde

ACC code: C4.40.20 of C4.35.15

NCS code: S50.40-Y80R of 2310 B

RAL code: -

IJzeroxide geel (aangemaakt in lijnolie)[bewerken | brontekst bewerken]

Kleurmonster van ijzeroxide geel op hout, gemengd in lijnolie. Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie. Foto: Frits van der Gronde

ACC code: E8.55.45 (iets lichter)

NCS code: S3050-Y20R of S3060-Y20R

RAL code: -

IJzeroxide rood (aangemaakt in lijnolie)[bewerken | brontekst bewerken]

Kleurmonster van oxyde rood op hout, gemengd in lijnolie. Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie. Foto: Frits van der Gronde

ACC code: CO.30.30

NCS code: S50.40-Y90R

RAL code: -

IJzeroxide zwart (aangemaakt in lijnolie)[bewerken | brontekst bewerken]

Kleurmonster van oxyde zwart op hout. Links is oxyde zwart gemengd in standolie. Rechts is oxyde zwart gemengd in lijnolie. Let op: de kleuren op een beeldscherm zijn niet betrouwbaar; getoond monster is slechts ter indicatie. Foto: Frits van der Gronde

ACC code: XN.01.06

NCS code: S85.02-B of 8801-R51B

RAL code: 9004

IJzeroxide zwart (aangemaakt in standolie)[bewerken | brontekst bewerken]

ACC code: UN.00.07

NCS code: 9001-R96B of S9000-N

RAL code: 9005

Verder lezen[bewerken | brontekst bewerken]

Bron[bewerken | brontekst bewerken]

Deze tekst is gebaseerd op:

  • Ineke de Visser, Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:

  • M. de Keijzer en P. Keune, Pigmenten en bindmiddelen (Amsterdam, 2001)
  • L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., Schilder- en Verfkunst (’s-Gravenhage, z.j.)
  • H.J. Zantkuyl, Bouwen in Amsterdam (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)