1.0 Gebinten
De hoofdconstructie van een historische boerderij is meestal opgebouwd uit gebinten. Dit geldt in ieder geval in het stalgedeelte. Of er ook gebinten staan in het woongedeelte is afhankelijk van de regio en de ouderdom van de boerderij. Een gebintconstructie is het (houten) geraamte van de boerderij. Deze draagt het dak en de verdiepingsvloeren van de boerderij. Bij een boerderij zijn de buitenmuren (met name van het stalgedeelte) vaak niet dragend.
De opbouw van een gebint
Gebinten bestaan uit twee staanders (de gebintstijlen, de gebinttussenstijlen resp. de langsgebintstijlen), één of twee horizontale balken (deze worden ankerbalk of dekbalk genoemd, afhankelijk van het type gebint) en twee of meer schoren (de gebintbalkschoren, vaak korbeels genoemd). Als hoekverstijving is soms in plaats van een schoor een zware zijtak benut, groeiend aan de stam waaruit de stijl of balk is gemaakt. Twee of meer gebinten achter elkaar worden gekoppeld door de gebintplaat (ook wel bovenplaat genoemd). De gebintstijlen zijn gefundeerd op keien, op gemetselde poeren of op doorgaande lage funderingsmuurtjes; bij poeren kan daartussen een dun stuk hout zijn geplaatst (een stijlzool). Ze zijn gemetseld en zorgen ervoor dat de stijlen niet direct op de (vaak natte) vloer staan. Bij de doorgaande lage funderingsmuurtjes kan er een doorlopende houten plaat (een stijlvoetplaat of een buitengebintvoetplaat tussen zijn geplaatst. Tussen de poeren en de gebintstijlen zit vaak een poerkussen. Dit is een eiken plankje dat werd aangebracht om het gebint tijdens het oprichten op hoogte te kunnen stellen. Daarnaast is het ook vaak aangebracht om optrekkend vocht vanuit de gemetselde poer in het kopse hout van de gebintstijl tegen te gaan. Meestal staan de gebinten dwars op de lengterichting van het gebouw, op onderlinge afstanden die variëren van 1.75 m (bij kleine bijgebouwen) tot 6.75 m (bij de grootste boerderijen). In dat geval betreft het dwarsgebinten. Soms zijn de gebinten echter in de lengterichting van een gebouw geplaatst; het gaat dan om langsgebinten. Terwijl langsgebinten steeds één gebintbalk hebben, komen bij de dwarsgebinten typen voor met één gebintbalk, naast typen met twee gebintbalken. Een ruimtelijke constructie ontstaat door twee of meer gebinten te koppelen door platen en balken met schorende verstijvingen.
Verschillende typen gebinten
In ons land komen meerdere typen gebinten voor, namelijk:
- Langsgebint
- Dwarsgebint; te onderscheiden in:
De waarde van gebinten
Bij een traditionele boerderij bestaat de hoofdconstructie meestal uit gebinten. Daarom hebben gebinten over het algemeen een hoge bouwhistorische waarde. Zij vertellen veel over de ouderdom en de ontwikkeling van het gebouw. Voor bouwhistorisch onderzoek zijn ze dus ook zeer belangrijk. Hierbij wordt gelet op het type gebint, houtsoort, ouderdom, telmerken, latere aanpassingen. Daarom moeten bij herbestemming de gebinten zeer zorgvuldig behandeld worden.
Gebreken
Een veel voorkomende schade aan gebinten is het inrotten van de onderzijde van de gebintstijl. Ook kan de onderzijde door het afknagen van het vee erg dun geworden zijn. Dit kan verholpen worden door het aanscherven of inkorten van gebintstijlen.
Verder lezen
- Het boek ''Historische houtconstructies in Nederland''
- 1.0 Gebinten
- Dwarsgebinten
- Met één gebintbalk
- Met hoog geplaatste gebintbalk
- Met lager geplaatste gebintbalk
- Met twee gebintbalken
- Met één gebintbalk
- Langsgebinten
- Dwarsgebinten
- 2.0 Kapspanten
- 3.0 Kappen zonder spanten
- 4.0 Elementen
- 5.0 Houtverbindingen
Bron
- P.A.M. van Wijk, Boerderijen Bekijken; Historisch boerderijonderzoek in Nederland (Arnhem / Amersfoort 1985), p.68.
- G. Berends, Historische houtconstructies in Nederland (Arnhem 1999)
